Kara Veba
Kara Veba, Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu, Orta Çağ'da Avrupa'yı kasıp kavuran ve milyonlarca insanın ölümüne yol açan yıkıcı bir salgındır. Genellikle veba olarak da adlandırılır.
Yayılma Yolları:
- Pireler: En yaygın yayılma yolu, enfekte olmuş kemirgenler (özellikle sıçanlar) üzerinde yaşayan pirelerin insanları ısırmasıyla gerçekleşir.
- Doğrudan Temas: Enfekte hayvanların dokuları veya vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla da bulaşabilir.
- Hava Yoluyla: Akciğer vebası (pnömonik veba) olan bir kişinin öksürmesi veya hapşırmasıyla havaya yayılan damlacıkların solunmasıyla da bulaşabilir.
Veba Türleri:
- Hıyarcıklı Veba (Bübonik Veba): En yaygın türüdür. Şişmiş ve ağrılı lenf düğümleri (hıyarcıklar) ile karakterizedir. Genellikle kasık, koltuk%20altı veya boyun bölgelerinde görülür.
- Septisemik Veba: Bakterinin kan dolaşımına yayılmasıyla oluşan, daha nadir ve daha ölümcül bir türdür. Deri altında kanamalar, organ yetmezliği ve şok gibi belirtilere neden olabilir.
- Akciğer Vebası (Pnömonik Veba): En ölümcül türüdür. Akciğerleri etkiler ve öksürük, nefes darlığı ve kanlı balgam gibi belirtilere neden olur. Kişiden kişiye hava yoluyla bulaşabilir ve hızla yayılabilir.
Belirtiler:
Belirtiler, vebanın türüne göre değişiklik gösterir. Genel olarak şunlar görülebilir:
- Ani başlayan ateş
- Titreme
- Baş ağrısı
- Halsizlik
- Şişmiş ve ağrılı lenf düğümleri (hıyarcıklar)
- Kanlı öksürük (akciğer vebasında)
- Ciltte morarmalar (septisemik vebada)
Tedavi:
Kara Veba, antibiyotikler ile tedavi edilebilir. Erken teşhis ve tedavi, hayatta kalma şansını önemli ölçüde artırır.
Önleme:
- Kemirgen kontrolü
- Pire ısırıklarından korunma
- Enfekte hayvanlarla temastan kaçınma
- Aşı (risk altındaki kişiler için)